Od 20 marca w Muzeum Sugihary w Kownie jest wystawiana ekspozycja zatytułowana „Ambasador RP w Japonii Tadeusz Romer i żydowscy uchodźcy wojenni na Dalekim Wschodzie” autorstwa dr Olgi Barbasiewicz z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ oraz dziennikarki Barbary Abraham. Wystawa powstała we współpracy z Instytutem Polskim w Wilnie.
Tematyka wystawy obraca się dookoła działalności ambasadora na rzecz będących pod jego opieką żydowskich uchodźców, którzy przybyli do Japonii na początku lat 40-tych ub. wieku dzięki wizom życia litewskiego konsula Chiune Sugihary. Po zamknięciu polskiej ambasady w 1941 roku, Tadeusz Romer wraz z pozostałym tysiącem polskich obywateli został przeniesiony do okupowanego przez Japończyków Szanghaju, gdzie pomógł im w organizacji codziennego życia.
„Jednym z głównych celów naszego projektu badawczego, realizowanego przez dr Olgę Barbasiewicz, jest ukazanie naszym litewskim odbiorcom niezwykłej historii pochodzącego z ówczesnej guberni kowieńskiej Polaka, wybitnego dyplomaty, który przyczynił się do ratowania Żydów” – tłumaczy dyrektor Instytutu Polskiego w Wilnie Marcin Łapczyński.
Poza historią działalności Tadeusza Romera, wystawa obejmuje także dane statystyczne związane z życiem codziennym uchodźców. Było to możliwe dzięki źródłom, które zostały odkryte w trakcie trwania badań.
„Nie można mówić o działaniach Sugihary i Zwartendijka bez wspominania o Romerze” – Marcin Łapczyński
Dzięki działalności Tadeusza Romera i zorganizowanym przez niego wsparciu finansowym międzynarodowych instytucji żydowskich współpracujących z polskim rządem na uchodźstwie, ok. tysiąc polskich uchodźców w Szanghaju silnie wyróżniało się na tle pozostałych 16 tysięcy tzw. „bezpaństwowców” pochodzenia niemieckiego i rosyjskiego. Polska społeczność dysponowała własnymi stołówkami, szkołami, kasą samopomocową, sądem cywilnym i drukarnią gazety.
Tadeusz Romer był pierwszym ambasadorem RP w Japonii od 1937 roku. Po ewakuacji polskich pracowników ambasady RP w Japonii z Szanghaju został ambasadorem RP w ZSRR. Pełnił tą funkcję do 1943 roku, kiedy informacje dotyczące Katynia doprowadziły do zerwania stosunków dyplomatycznych. W latach 1943-1944 był ministrem spraw zagranicznych polskiego rządu na uchodźstwie, a po zakończeniu II wojny światowej wyemigrował do Kanady. Zmarł w Montrealu w 1978 roku w wieku 84 lat.
19 września wystawa, której towarzyszy publikacja zawierająca najważniejsze informacje i elementy graficzne, zostanie przeniesiona do Wilna.
